Bài viết “Tâm lý GenZ và việc đọc” do HT. VTV tóm lược từ phần trình bày của PGS.TS Trần Thành Nam – Chủ nhiệm Khoa Các khoa học Giáo dục. Trường Đại học Giáo dục- Đại học Quốc gia Hà Nội được đăng trên Trang tin về hoạt động Thư viện thuộc Cổng Thông tin Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
Thanh niên thế hệ Z là những người sinh ra trong giai đoạn 1997 đến 2006. Đây là độ tuổi bao gồm chủ yếu là học sinh THPT, sinh viên và một số người mới đi làm. Theo những nghiên cứu trước, Gen Z có những đặc trưng tâm lý sau:
Thứ nhất, GenZ thực dụng và thực tế hơn, tham gia kiếm tiền sớm hơn. Họ không còn quá coi trọng học đại học so với thế hệ trước đây. GenZ hiện bị ảnh hưởng và định hướng lớn bởi tinh thần doanh nhân khởi nghiệp, vì vậy, GenZ có nhu cầu tìm đọc các tài liệu liên quan đến tư duy tài chính.
Thứ hai, GenZ có xu hướng tôn sùng chủ nghĩa cá nhân, thích thể hiện cá tính bản sắc độc đáo của bản thân., sống tự lập, tự chủ và hiện sinh hơn.
Thứ ba, GenZ sinh ra vốn đã là công dân số, vì vậy GenZ tiếp cận và tiêu thụ thông tin nhanh và nhiều hơn (tuy nhiên, việc xử lý thông tin cũng vì vậy mà được dành ít thời gian hơn). Thói quen làm việc đa nhiệm và tốc độ dẫn đến văn hóa đọc lướt tăng, đọc nghiền ngẫm đi xuống nên có thể GenZ thích đọc các tài liệu số hơn là các tài liệu giấy truyền thống.
Thứ tư, GenZ bây giờ cũng không còn thích học hàn lâm nữa mà học theo kiểu “cầm tay chỉ việc” (on job training)… Nên GenZ thích đọc về các kỹ năng cụ thể, hướng dẫn để làm việc được luôn, kiếm tiền được ngay như học các thủ thuật, các mẹo, học kỹ năng nghề dịch vụ, làm đẹp…
Thứ năm, GenZ quan tâm và lo lắng nhiều hơn về vấn đề an ninh phi truyền thống (như an ninh lương thực, an ninh khí hậu, an ninh biển đảo…). Hiện giới trẻ bắt đầu thử các cách sống khác nhau như “sống xanh”, “sống tối giản”, “sống độc thân”, “sống thực dưỡng”, ăn kiêng Keto, sống chậm, trở về với thiên nhiên, coi chạy như là lẽ sống…. Họ thích sống với lối sống YOLO (you only live once) – bạn chỉ sống có một lần. Vì thế có lẽ GenZ sẽ có xu hướng tìm đọc hoặc sở hữu những tác phẩm thể hiện quan điểm phong cách sống như một cách khẳng định bản thân.
Thứ sáu, GenZ quan tâm tiếp cận đến các chủ đề như: tín ngưỡng, tôn giáo, tôn trọng sự đa dạng, khác biệt…
Thứ bảy, GenZ cũng đang gặp nguy cơ cao hơn về tổn thương sức khỏe tâm thần (20-30%) vì ngày ngày phải xử lý một lượng thông tin quá tải. Chính vì vậy, họ cũng quan tâm hơn nhiều đến các lĩnh vực tâm lý, sức khỏe tâm thần và các tác phẩm nổi tiếng về chủ đề này.
Thứ tám, GenZ quan tâm nhiều hơn đến diện mạo bên ngoài, vì vậy họ có xu hướng chi tiêu cho những thứ làm nổi bật cá tính qua hình thức bên ngoài ngày càng nhiều. Và các cuốn sách cũng có thể được sở hữu không phải vì nội dung kiến thức mà vì một “phong cách” mà nó mang lại.
Thứ chín, GenZ coi trọng sự trung thành, nhân ái, chu đáo, cởi mở, trách nhiệm, quyết đoán, yêu nước và biết ơn, vì vậy, đây cũng là một vấn đề họ quan tâm tìm đọc.
Gen Z là những công dân số sống và học tập trong không gian công nghệ tiên tiến có khả năng mở rộng các cơ hội truy cập thông tin không giới hạn. Điều này cũng ảnh hưởng đến thói quen và đặc điểm của họ đối với việc đọc đặc biệt là đọc sách. Sự chú ý của GenZ ngày càng trở nên ngắn hơn, họ có xu hướng tìm kiếm những thông tin hấp dẫn về mặt hình ảnh hơn là âm thanh hay con chữ, được cá nhân hóa theo sở thích. Việc hiểu các đặc điểm của GenZ cũng như các thói quen đọc sách của thế hệ này chính là điểm khởi đầu để kiến tạo thói quen và văn hóa đọc cho các em.