Hồ Chí Minh - Biểu tượng của khát vọng độc lập dân tộc và hạnh phúc nhân dân

ThS NGUYỄN THỊ QUYẾN

Học viện Chính trị Khu vực I

Tóm tắt: Hồ Chí Minh là hiện thân của cuộc đấu tranh vì nền độc lập dân tộc, hướng tới xây dựng cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc cho nhân dân. Đó là biểu tượng khát vọng không chỉ của nhân dân Việt Nam, mà là toàn thể các dân tộc bị áp bức trên thế giới trong thế kỷ XX. Do đó tư tưởng Hồ Chí Minh có giá trị soi đường cho toàn thể nhân loại trong việc thực hiện khát vọng xây dựng thế giới hoà bình, tự do, mọi người có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
1. Nội dung nhất quán, xuyên suốt trong tư tưởng Hồ Chí Minh là độc lập cho dân tộc, tự do, ấm no, hạnh phúc cho nhân dân. Người khẳng định: “Tự do độc lập là quyền trời cho của mỗi dân tộc”

1. Mỗi dân tộc đều có quyền sống, quyền tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc. Mỗi dân tộc đều có quyền lựa chọn con đường phát triển của mình. Đó là lẽ phải, hợp với quy luật tự nhiên, không ai có thể phủ nhận. Theo Người: “Độc lập nghĩa là chúng tôi điều khiển lấy mọi công việc của chúng tôi, không có sự can thiệp ở ngoài vào”
2; “Việt Nam hoàn toàn thống nhất và độc lập, “có quốc hội riêng, “chính phủ riêng, “quân đội riêng”, “ngoại giao riêng”, “kinh tế và tài chính riêng”
3. Người lên án tất cả các cuộc chiến tranh xâm lược, các hành động can thiệp vào chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ mỗi quốc gia, dân tộc trên thế giới.

Quan điểm của Hồ Chí Minh về một nền độc lập thực sự là một nền độc lập gắn liền với chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và hạnh phúc của nhân dân. Đây cũng là khát vọng của nhân loại, của các quốc gia trên thế giới. Không có quốc gia nào trên thế giới mong muốn bị lệ thuộc vào một quốc gia khác. Không có người dân của quốc gia nào muốn trở thành dân “vong quốc nô”. Nhưng sự thật là, vì nhiều nguyên nhân, từ buổi bình minh của lịch sử đã có tình trạng xâm chiếm và áp bức dân tộc. Đến cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, tình trạng này trở nên phổ biến. Các vùng đất thuộc địa tăng dần lên theo tiếng súng của những kẻ ngoại xâm. Biên giới của các nước đế quốc được mở rộng đến đâu, đồng nghĩa với độc lập dân tộc, toàn vẹn lãnh thổ của nhiều quốc gia bị thu hẹp đến đấy. Cả nhân loại rên xiết dưới gót giày xâm lược và chính sách cai trị khắc nghiệt, sự bóc lột tàn bạo của chủ nghĩa thực dân. Khát khao về một nền độc lập dân tộc, về một thế giới hoà bình, về một nhân sinh hạnh phúc trở thành nỗi khát khao của toàn nhân loại. Hồ Chí Minh đã nhận biết, đã đồng cảm và thông qua những bài nói, bài viết, những việc làm cụ thể, giúp nhân loại nêu lên khát vọng cháy bỏng đó.

Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh đã chỉ ra trên thế giới chỉ có hai loại người. Loại người thứ nhất chiếm số đông là những người lao động bị áp bức, bóc lột. Loại người thứ hai, chiếm số ít là những người đi bóc lột. Loại người thứ hai là chủ nghĩa thực dân, chủ nghĩa đế quốc. Chính sự hiện diện của loại người thứ hai này là nguyên nhân dẫn đến nạn áp bức dân tộc. Để vơ vét cho đầy túi tham, chủ nghĩa thực dân, đế quốc, dưới chiêu bài khai hoá văn minh, đã tiến hành nhiều cuộc chiến tranh xâm lược, đẩy nhân loại vào cảnh nồi da nấu thịt, gây nên bao cảnh chết chóc, tang thương. Hồ Chí Minh coi bản chất của chủ nghĩa đế quốc là xâm lược và bóc lột. Người ví chủ nghĩa đế quốc như con đỉa có hai vòi, một vòi bám vào hút máu nhân dân lao động ở chính quốc, một vòi bám vào hút máu nhân dân lao động ở thuộc địa. Sự xuất hiện của chủ nghĩa đế quốc, thực dân là nguyên nhân khách quan quan trọng dẫn đến cảnh nước mất, nhà tan, nhân dân nhiều nơi trên thế giới rơi vào cảnh lầm than, nô lệ. Để giải phóng nhân loại khỏi khổ đau, áp bức, trước hết cần xoá bỏ sự hiện diện của đế quốc. Hồ Chí Minh cho rằng nhân dân các dân tộc bị áp bức đoàn kết lại đấu tranh xoá bỏ chủ nghĩa đế quốc. Trong quá trình đó, cách mạng giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa và cách mạng vô sản ở chính quốc phải phối hợp với nhau để đồng thời cắt đứt hai vòi của con đỉa chủ nghĩa đế quốc4. Hồ Chí Minh đã mở rộng tối đa biên độ đoàn kết quốc tế, tạo nên sức mạnh của cả nhân loại trong cuộc chiến xoá bỏ chủ nghĩa thực dân, xây dựng thế giới hoà bình, toàn thể nhân loại có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc.

2. Những quan điểm của Hồ Chí Minh về quyền độc lập của mỗi quốc gia, dân tộc, hướng tới toàn thể mọi người trên thế giới có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc được thể hiện cụ thể ở một số nội dung sau:

Thứ nhất, Hồ Chí Minh là hiện thân của tinh thần chống ngoại xâm

Sinh ra trong cảnh nước mất, nhà tan, chứng kiến các phong trào yêu nước cứ bùng lên rồi lại bị dìm trong biển máu, Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh đã gác lại tất cả những ước muốn bình dị để ra đi tìm đường cứu nước, cứu dân. Trong suốt 30 năm bôn ba ở nước ngoài, Người đã làm nhiều công việc nặng nhọc, đã trải qua những hoàn cảnh sống hết sức khó khăn, luôn bị mật thám theo dõi, bị bắt, bị tù, mạng sống nhiều khi rơi vào tình trạng nguy hiểm như ngàn cân treo sợi tóc. Khao khát làm  thế nào để nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành đã tiếp sức mạnh cho Hồ chí Minh, tạo động lực và ý chí giúp Người vượt lên mọi gian nan, thử thách, tìm con đường giải phóng cho dân tộc. Người đã hành động không mệt mỏi để vạch trần bản chất tàn bạo của chủ nghĩa thực dân; thức tỉnh nhân loại tiến bộ đoàn kết chặt chẽ để chống lại chủ nghĩa thực dân. Với tinh thần: độc lập cho dân tộc tôi, tự do cho đồng bào tôi, đó là tất cả những thứ tôi cần, Người đã kiên quyết đấu tranh, không thoả hiệp trước bất kỳ đề nghị nào của kẻ ngoại xâm. Người trở thành linh hồn của dân tộc trong cuộc chiến giành và giữ độc lập. Khát vọng “không có gì quý hơn độc lập tự do”, quyết tâm “ Dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải giành cho được độc lập” của Người đã trở thành khát vọng và quyết tâm của toàn dân tộc, tạo nên sức mạnh vĩ đại, giúp dân tộc Việt Nam chiến thắng kẻ thù có tiềm lực kinh tế, quân sự mạnh hơn gấp nhiều lần. Hồ Chí Minh cùng dân tộc Việt Nam đã trở thành biểu tượng của tinh thần chống ngoại xâm ở thế kỷ XX.

Trong lòng nhân dân thế giới, Chủ tịch Hồ Chí Minh là bất diệt. Bạn bè năm châu khâm phục. Cuộc chiến đấu của Người là nguồn cổ vũ, kim chỉ nam cho tất cả các dân tộc trên toàn thế giới đấu tranh vì độc lập, tự do. Tuy Người đã đi xa nhưng "tư tưởng chỉ đạo của Người vẫn mãi còn soi sáng cuộc đấu tranh cho tới khi tất cả bọn xâm lược và bọn áp bức bị đánh bại hoàn toàn"5; "Tên tuổi của Đồng chí Hồ Chí Minh sẽ mãi mãi gắn bó với những hành động cao cả nhất và những ước mơ cao quý nhất của nhân loại"5

Thứ hai, Hồ Chí Minh là hiện thân của đạo đức cách mạng, suốt đời phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân

Hồ Chí Minh đã dành trọn tuổi thanh xuân để tìm đường đi cho cách mạng Việt Nam. Người đã đồng cam cộng khổ cùng dân tộc để đánh đuổi ngoại xâm. Khi đất nước độc lập, được nhân dân tín nhiệm bầu làm Chủ tịch nước, trước quốc dân, đồng bào, Người nói: Tôi tuyệt nhiên không ham công danh phú quý. Bây giờ đồng bào tín nhiệm giao giữ chức Chủ tịch nước, như người lính vâng mệnh quốc dân, tôi xin vui vẻ nhận. Khi đồng bào thấy không cần nữa, tôi xin vui vẻ trả. Về phần tôi, chỉ cần một ngôi nhà nhỏ bên bờ suối, hàng ngày làm bạn với ông già hái củi và trẻ chăn trâu6.  Hồ Chí Minh là vị Chủ tịch nước dành trọn tâm sức của mình cho dân, cho nước. Một ngày dân tộc chưa được độc lập, một ngày người dân chưa được hưởng tự do là một ngày Người ăn chưa ngon, ngủ chưa yên. Ngay trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời, Người yêu cầu:  “Chúng ta phải thực hiện ngay: 1- Làm cho dân có ăn. 2- Làm cho dân có mặc. 3- Làm cho dân có chỗ ở. 4- Làm cho dân có học hành. Cái mục đích chúng ta đi đến là bốn điều đó. Đi đến để dân nước ta xứng đáng với tự do độc lập và giúp sức được cho tự do độc lập”7. Là người sáng lập và lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam, Người luôn tâm niệm: Đảng không những lo công to việc lớn như xây dựng cương lĩnh, hoạch định đường lối phát triển đất nước mà còn phải lo đến cả những việc nhỏ như tương cà mắm muối cho nhân dân. Ở đâu dân còn bị đói, ở đó Đảng có lỗi. Ngoài lợi ích của dân tộc, của nhân dân, Đảng không có lợi ích tự thân nào khác. Cán bộ, đảng viên phải mang hết khả năng và sức lực để phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Việc gì có lợi cho dân phải hết sức làm, việc gì có hại cho dân phải hết sức tránh8. Phải thực hành cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư9. Hồ Chí Minh là tấm gương sáng ngời trong thực hành đạo đức cách mạng. Hồ Chí Minh là Chủ tịch nước gần dân, sát công việc, có nếp sống giản dị, thanh bạch. Vì nước, vì dân, Người đã cống hiến trọn đời mình.

3. Với những cống hiến của mình cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, hướng tới xây dựng cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc cho nhân dân thế giới nói chung, nhân dân Việt Nam nói riêng, Hồ Chí Minh đã trở thành vị lãnh tụ huyền thoại. Điều đó đã trở thành niềm cổ vũ, động viên nhân loại tiến bộ trên toàn thế giới trong hành trình vươn lên thực hiện khát vọng độc lập dân tộc và xây dựng cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc. Hồ Chí Minh đã nhận được sự kính trọng của đông đảo nhân dân thế giới. Tấm gương Hồ Chí Minh có sức lan tỏa, cảm hoá rộng lớn và sâu sắc không chỉ nhân dân Việt Nam mà cả bạn bè quốc tế. Thủ tướng nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa Chu Ân Lai khẳng định: “Chủ tịch Hồ Chí Minh là một trong những lãnh tụ xuất sắc của thế giới thứ ba, của các dân tộc đói nghèo và khát khao nhân phẩm. Người đã dạy họ trước hết phải dựa vào sức mình là chính để tự giải phóng, và một quốc gia chỉ có thể tồn tại nếu những con em của đất nước họ không chịu sống cuộc đời nô lệ. Cuộc đời Chủ tịch Hồ Chí Minh tiêu biểu cho cuộc đời của những người nào biết nắm ngọn cờ giải phóng dân tộc bách chiến bách thắng, vượt qua mọi sóng gió thử thách, đã góp phần hy sinh, đã sống có ý nghĩa và danh dự, đã tự tay tạo ra đất nước mới, xã hội mới của mình”10. Ủy ban toàn quốc Đảng Cộng sản Mỹ cũng nhận định: “Tên tuổi của đồng chí Hồ Chí Minh sẽ mãi mãi gắn bó với những hành động cao cả nhất và những ước mơ cao quý nhất của nhân loại nhằm thực hiện một cộng đồng anh em thực sự của nhân dân các nước được hưởng quyền bình đẳng và được thỏa mãn đầy đủ những nhu cầu vật chất và tinh thần của mình, một thế giới không có chiến tranh, không có sự tàn bạo, sự nghèo khổ và sự phân biệt đối xử”11.

Tiến sĩ Modagat Ahmet, Giám đốc Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) phụ trách châu Á - Thái Bình Dương, đã nhận định: “Người sẽ được ghi nhớ không phải chỉ là người giải phóng cho Tổ quốc và nhân loại bị đô hộ mà còn là một nhà hiền triết hiện đại mang lại viễn cảnh và hy vọng mới cho những người đấu tranh không khoan nhượng để loại bỏ bất công, bất bình đẳng khỏi trái đất này”12.

Những đóng góp của Hồ Chí Minh cho nhân loại ở thế kỷ XX là sự thật không ai có thể phủ nhận. Tính đến nay, tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh được xây dựng ở 20 nước thuộc châu Á, châu Âu, châu Mỹ, châu Phi (Ấn Độ, Trung Quốc, Philippines, Singapore, Sri Lanka, Lào, Thái Lan, Pháp, Nga, Hungary, Cuba, Venezuela, Argentina, Mexico, Chile, Panama, Dominica, Madagascar...). Nhiều đường phố, đại lộ ở các nước trên thế giới mang tên Người như: Pháp có 7 đường phố, Italy có 21 đường phố. Đó là sự biết ơn của nhân loại đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Ngày nhận bài: 28-3-2025; ngày giao biên tập: 21-6-2025; ngày duyệt đăng: 30-7-2025

1, 2. Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb CTQG, H, 2011, T. 5, tr. 9, 162

3. Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb CTQG, H, 2011, T. 6, tr. 97

4. Hồ Chí Minh toàn tập Nxb CTQG, H, 2011, T. 2, tr. 320

5. Điện văn của Uỷ ban toàn quốc Đảng Cộng sản Mỹ, dẫn theo sách: Thế giới ca ngợi và thương tiếc Hồ Chủ tịch, Nxb ST, H, 1971, T. 3, tr.75

6, 7, 8. Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb CTQG, H, 2011, T. 4, tr. 187, 175, 51

9. Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb CTQG, H, 2011, T. 12, tr. 624

10. Những người bạn quốc tế của Bác Hồ, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, 2000, tr. 177

11. Thế giới ca ngợi và thương tiếc Hồ Chủ tịch, Nxb ST, H, 1976, T. 1, tr. 258 - 259

12. UNESCO và Uỷ ban Khoa học xã hội Việt Nam, Hội thảo quốc tế về Chủ tịch Hồ Chí Minh (trích tham luận của đại biểu quốc tế), Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1990, tr. 37.